Anemia jest chorobą wynikająca ze zbyt małej ilości czerwonych krwinek. A do jej powstawania często przyczynia się niski poziom żelaza w tym ferrytyny, witaminy B12 i kwasu foliowego. Tak naprawdę już z podstawowej morfologii można wyczytać czy coś złego dzieje się w kwestiach rozwoju anemii. Wyniki podstawowego badania krwi często są jednak błędnie interpretowane, bądź dają zbyt ogólny obraz sytuacji.

Kiedy mamy podejrzenie niedokrwistości/anemii bardzo często zalecam moim pacjentkom wykonanie dodatkowych badań uzupełniających. Ciężko jedynie z morfologii wywnioskować czy anemia wynika z niedoboru żelaza czy może witaminy B12? A może żelazo jest w normie, ale ze względu na złe wchłanianie ferrytyna jest przy dolnym progu normy lub poniżej normy?

Sama morfologia krwi obwodowej dostarcza informacji o ilości i objętości krwinek czerwonych, ilości krwinek białych oraz płytek krwi.

Badanie to pozwala także określić stężenie hemoglobiny w surowicy krwi i w samej krwince czerwonej. Badanie jakim jest morfologia powinniśmy odczytywać jako całość, a nie interpretować pojedynczych wskaźników.

Gdy mamy do czynienia z anemia w wynikach badań dostrzeżemy przede wszystkim:
  • spadek hematokrytu, czyli procentowej zawartości krwinek czerwonych we krwi,
  • zmniejszenie ilości i/lub objętości erytrocytów;
  • spadek średniego stężenia hemoglobiny w krwince i surowicy.

Hemoglobina jest białkiem pozwalającym na transport tlenu przez czerwone krwinki. To też ona nadaje im czerwoną barwę. Kiedy synteza hemoglobiny zaczyna spadać i jest jej zbyt mało. W organizmie spowodowane jest to spadkiem objętości erytrocytów (czerwonych krwinek). Nowo powstałe krwinki mają mniejszą objętość, a często także nieprawidłowy kształt. Spadek hemoglobiny w krwince i surowicy wiąże się z upośledzeniem jej tworzenia. Zmiany objętości krwinek czerwonych mogą sugerować potencjalne niedobory:

a) krwinki o zmniejszonej objętości są charakterystyczne w niedoborach żelaza,

b) krwinki o zwiększonej objętości pojawiają się w niedoborach witaminy B12 i kwasu foliowego.

Aby przekonać się, czy w organizmie nie występuje niedobór żelaza, konieczne jest także sprawdzenie stężenia ferrytyny (czyli białka, którego zadaniem jest gromadzenie żelaza) w surowicy i oznaczenie zdolności jego wiązania. Może się zdarzyć taka sytuacja, że poziom żelaza we krwi będzie w porządku, może być nawet przy górnej granicy normy lub ją przekraczać, a ferrytyna będzie na bardzo niskim poziomie ledwo pokrywającym normę. Wówczas również możemy rozpatrywać problem pod kątem niedokrwistości.

Najbardziej narażeni na rozwój niedokrwistości są:

a) kobiety w okresie ciąży;

b) osoby leczone estrogenami;

c) osoby będące na diecie ubogiej w składniki odżywcze, mało różnorodnej lub diecie redukcyjnej trwającej długi okres czasu;

d) kobiety mające bardzo obfite miesiączki/albo przedłużający się okres krwawienia miesiączkowego;

Warto również wiedzieć, że niedokrwistości hipochromiczne i mikrocytarnej powoduje wzrost poziomu transferyny (czyli białka odpowiedzialnego za przenoszenie żelaza do tkanek), dlatego przy podejrzeniu anemii określa się także jej poziom.

Jest dużo charakterystycznych objawów pozwalających podejrzewać objawy anemii do nich można zaliczyć m.in.:
  • bladość skóry lub/i śluzówek oraz spojówek,
  • duszności,
  • utrzymujące się uczucie zmęczenia.
  • niskie ciśnienie krwi,
  • osłabienie,
  • Utrata apetytu
  • podatność na infekcje,.
  • częste uczucie zimna
  • rozdrażnienie,
  • utraty przytomności,
  • przyspieszona akcja serca,
  • bóle zamostkowe
  • krwotoki
  • przewlekłe bóle głowy,

Ciekawostka

Żelazo jest niezbędnym mikroelementem do zachowania homeostazy organizmu. Żelazo wchodzi w skład hemoglobiny, czyli jest niezbędny do transportu tlenu w organizmie, jak i odprowadzanie z komórek dwutlenku węgla. Stanowi więc niezbędny element oddychania komórkowego. Co więcej, żelazo jest elementem budulcowym czerwonych krwinek. Żelazo jest składnikiem budulcowym wielu enzymów m.in., takich jak:

  • katalazy (wspomagające rozkład nadtlenku wodoru),
  • oksydazy
  • peroksydazy (np. peroksydazy tarczycowej – biorącej udział w reakcji jodowania tyrozyny).

Żelazo bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych.

To na co chciałabym cię uczulić to, abyś zawsze sprawdzał poziom żelaza we krwi i poziom ferrytyny. Są to dwa zupełnie różne wskaźniki.

Żelazo – określa stężenie żelaza we krwi

Ferrytyna – odzwierciedla magazyn żelaza w organizmie

Nie są to wskaźniki równoznaczne. Zdecydowanie lepszym wskaźnikiem jest ferrytyna.

Chciałabym abyś zwrócił na to uwagę, ponieważ może być sytuacja kiedy:

a) Zarówno poziom żelaza we krwi będzie na niskim poziomie jak i ferrytyny, Wówczas możemy mówić o sytuacji, kiedy nie dostarczamy do organizmu odpowiedniej ilości tego pierwiastka. Wówczas możemy mówić o rozwoju anemii z niedoboru żelaza

b) Poziom żelaza we krwi krążącej będzie na bardzo wysokim poziomie, a ferrytyna będzie na poziomie prawidłowym około 50-70

wówczas nasze złe samopoczucie będzie wynikać z nadmiaru pierwiastka w organizmie. Nie jest powiązane w żaden sposób z rozwojem niedokrwistości/anemii ale z nasilonym stresem oksydacyjnym i toczącym się stanem zapalnym w organizmie

c) Poziom żelaza we krwi krążącej będzie na bardzo wysokim poziomie, a ferrytyna będzie na bardzo niskim poziomie.

Wówczas nie tylko rozwija się stan zapalny wynikający z nadmiaru żelaza w organizmie, ale również możemy mieć objaw anemii/niedokrwistości. Jest to przykład kiedy mamy odpowiednie zasoby żelaza we krwi (dostarczamy go wraz z dietą, suplementacją), ale pierwiastek ten nie ulega wchłonięciu i odpowiedniemu zagospodarowaniu w organizmie.

Źródła żelaza w diecie

W pożywieniu żelazo występuje w dwóch formach wartościowości. Jest to żelazo dwuwartościowe – hemowe oraz trójwartościowe – niehemowe. Wydaje się to dość skomplikowane w praktyce warto wiedzieć tylko tyle, że:

Żelazo dwuwartościowe (hemowe) pochodzi z produktów odzwierzęcych i dobrze się wchłania. Jego wchłanianie wynosi średnio 15-35%

Żelazo trójwartościowe (niehemowe) pochodzi w produktów roślinnych i gorzej się wchłania. Jego wchłanianie wynosi średnio 2-20%.

Dość proste prawda?

Hemowe żelazo występuje przede wszystkim w tkankach zwierzęcych, jest składnikiem hemoglobiny (białka zawartego w czerwonych krwinkach, odpowiedzialnego za przenoszenie tlenu w organizmie) i mioglobiny (złożonego białka biorącego udział w magazynowaniu tlenu).

Niehemowe żelazo znajduje się głównie w produktach pochodzenia roślinnego. Żelazo hemowe i niehemowe wchłaniane są w jelicie cienkim. Żelazo hemowe wchłania się przez nabłonek jelitowy w postaci niezmienionej. W przypadku żelaza niehemowego istotna jest redukcja wartościowości z trójwartościowej do dwuwartościowej formy żelaza.

Przekładając na bardziej prosty język, aby żelazo z produktów roślinnych mogło się dobrze wchłonąć musi zostać przekształcone do takiej formy żelaza jakie występuje w produktach odzwierzęcych. Przyswajalność żelaza niehemowego zależy od wielu czynników m.in od:

· jego poziomu w organizmie;

· pozostałych składników odżywczych występujących w diecie; wiele składników wpływa na zwiększenie wchłaniania żelaza lub upośledzenie jego przyswajania.

Aby zwiększyć przyswajanie żelaza z produktów roślinnych warto łączyć je z:

  • Witaminą C – ma właściwości redukujące żelazo trójwartościowe do żelaza dwuwartościowego.
  • Laktoferyną
  • Probiotykoterapią
Związki utrudniające wchłanianie żelaza to m.in.:
  • taniny – dostępne w herbacie. Stąd też należy zachować odstęp między posiłkiem bogatym w żelazo, a wypiciem filiżanki herbaty czy kawy.
  • wapń – należy pamiętać, aby nie łączyć produktów nabiałowych z produktami bogatymi w żelazo.
  • fityniany dostępne np. w nasionach roślin strączkowych. Rośliny strączkowe dobrze jest więc przed przygotowaniem moczyć 24 godziny w wodzie, takie działanie wpływa na wypłukanie fitynianów, co dodatkowo zwiększa przyswajanie żelaza z tych produktów
  • błonnik pokarmowy – który wiąże żelazo i usuwa go z organizmu

Anemia – jak zadbać o prawidłową ferrytynę?

  • Włączyć do diety produkty bogate w żelazo. W przypadku chorych na RZS czy niedoczynność tarczycy trudniejsze jest to ze względu na konieczność ograniczenia podrobów i czerwonego mięsa, które jest głównym źródłem żelaza jednak jest tez mocno prozapalne.
  • Żelazo możemy dostarczyć wraz z nasionami roślin strączkowych, jednak należy pamiętać, aby wcześniej odpowiednio długo moczyć nasiona w wodzie ok. 12-24h. Pozwala to pozbyć się fitynianów, które utrudniają wchłanianie żelaza
  • Doskonałym źródłem żelaza z produktów roślinnych są jeszcze suszone zioła, ale również np. spirulina, czy płatki owsiane

W produktach roślinnych znajduje się żelazo niehemowe, które gorzej sie wchłania jednak są pewne tipy, które umożliwiają znaczne przyswajanie żelaza z tych produktów i nie jest ono wcale „gorsze” niż to z produktów odzwierzęcych

  • Łączymy produkty bogate w żelazo z produktami bogatymi w witaminę C np. natka pietruszki, papryka, owoce jagodowe (truskawki, maliny, borówki, jagody), owoce cytrusowe.
  • Ważne jest aby nie popijać posiłków kawą/herbatą/kakao produkty te utrudniają wchłanianie żelaza. Jeśli chcemy się napić kawy dobrze to zrobić 1-2h po posiłku.
  • Ważny jest również mikrobiom!!!!! Zdrowy mikrobiom wpływa na to, że lepiej przyswajamy składniki mineralne w tym żelazo. We wchłanianiu żelaza szczególnie pomaga szczep LACTOBACILLUS PLANTARUM 299v (SANPROBI IBS)
  • Pomóc może również suplementacja LAKTOFERYNĄ jest to glikoproteina wiążącą żelazo czy Maślanem sodu, który zbawienne działa na nasz mikrobiom jelitowy.
  • Dobrze jest również wprowadzić do diety buraki np. w postaci zakwasu lub soku. Buraki są doskonałym źródłem żelaza. Buraki dodatkowo poprawiają zdolność erytrocytów (krwinek czerwonych) do transportu tlenu), korzystnie wpływają na rozszerzenie naczyń krwionośnych. Dostarczają również kwasu foliowego.

Klaudia Jarmuszka-Kosmala

Jestem absolwentką Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, gdzie ukończyłam studia magisterskie na kierunku Dietetyka. Ukończyłam również studia podyplomowe na kierunku Psychodietetyka. W wolnym czasie uwielbiam gotować, a swoja pasja do zdrowego stylu życia staram się dzielić m.in. na instagramie @klaudia_jarmuszka_dietetyk tam również dzielę się wiedzą z zakresu dietetyki i zdrowia.

Możesz również polubić

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *