ADHD (od ang. attention deficit hyperactivity disorder) to zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Objawia się znacznymi problemami z funkcjami wykonawczymi (np. kontrolą uwagi i kontrolą hamującą), powodujący także hiperaktywność, nadpobudliwość ruchową lub impulsywność. Jest to jedno z najczęściej badanych i diagnozowanych zaburzeń psychiatrycznych u dzieci i młodzieży. Według danych zebranych przez WHO, zespół nadpobudliwości psychoruchowej diagnozowany jest około 2 razy częściej u chłopców niż u dziewcząt. Występuje również około 1.6 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet.
Na statystyki wpływa fakt, iż symptomy diagnostyczne zostały stworzone na podstawie symptomów u chłopców. Doprowadziło to do tego, że dziewczynki często są niezdiagnozowane bądź diagnozowane później w życiu. W Europie rozpowszechnienie sięga od 2% do 5% populacji dzieci w wieku od 6 do 16 lat. Objawy ADHD słabną z upływem czasu. Według badaczy od 30 do 50% dzieci ze zdiagnozowanym ADHD ma co najmniej niektóre jego symptomy (lub też wszystkie) także w życiu dorosłym.
Badania nad zależnością wagi od ADHD
Od lat 00’ naukowcy i badacze zaczęli dokładniej się przyglądać zależności zwiększonej masy ciała od zaburzenia jakim jest ADHD. Wśród osób z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej przeprowadzono stosunkowo niewiele badań dotyczących nadwagi i otyłości. Natomiast bardzo często analizowano wpływ farmakoterapii ADHD na apetyt, a w konsekwencji na masę ciała i wzrost. Leczenie farmakologiczne jest ważnym czynnikiem, który należy uwzględniać przy badaniu współwystępowania nadwagi lub otyłości z ADHD. Wiele leków wpływa na łaknienie/metabolizm. Podsumowując przegląd 31 badań, przeprowadzonych w latach 2004-2016, skupionych typowo na zależności ADHD-otyłość ponad ⅔ prac wskazało na zwiększone ryzyko (dla nadwagi o niecałe 50%, dla otyłości o 40%) wystąpienia nadmiernej masy ciała u osób z ADHD. Związek ADHD–otyłość staje się coraz silniejszy z wiekiem – od braku zależności lub mniejszej częstości otyłości u dzieci przedszkolnych z ADHD w porównaniu z
rówieśnikami do wysokiej częstości otyłości u osób dorosłych.
Dlaczego ADHD może wypływać na wagę
Obecnie nie wiadomo, który z aspektów ADHD (nieuwaga, impulsywność czy nadruchliwość) może być specyficznie związany z nieprawidłowymi wzorcami odżywiania się. Wyróżnia się kilka głównych potencjalnych punktów:
Niedobór dopaminy
Dopamina jest znana jako jeden z hormonów szczęścia. Jest ważnym neuroprzekaźnikiem, którego przewodzenie u osób chorujących na ADHD jest upośledzone. Najbardziej efektywne środki do leczenia ADHD to stymulanty, czyli leki podnoszące poziom dopaminy z mózgu. „Domowym” sposobem na podniesienie jej poziomu, czyli sprawieniem sobie przyjemności, jest spożywanie jedzenia zwykle takiego jak słodkości lub fast foody. W próbie zapewnienia sobie stymulantów spożywa się zwiększone ilości takich przekąsek, które są bogate w tłuszcz, sól oraz cukier. Może to skutkować nadwagą/otyłością, które są skutkiem przyjmowania za dużych ilości kalorii.
Uzależnienia
Często osoby z tym zaburzeniem próbują złagodzić swoje symptomy przy użyciu alkoholu. Używki również są często stymulantami, które pobudzają produkcję i transport hormonów szczęścia. Na początku może się wydawać, że np. alkohol pomaga kontrolować nadmierną aktywność i problemy z koncentracją, ale jest to jedynie tymczasowe rozwiązanie. Regularne spożywanie alkoholu może prowadzić do uzależnienia, zaostrzenia objawów oraz pogorszenia ogólnego stanu zdrowia.
Nadwrażliwość sensoryczna
U osób z ADHD pojawić się może nadwrażliwość sensoryczna, czyli nietolerancja konkretnych tekstur, smaków, zapachów itp. W wyniku tego takie osoby ograniczają się do konkretnych produktów spożywczych, które nie sprawiają im negatywnych odczuć. Zwykle są to produkty paczkowane, które za każdym razem są takie same – takie jak frytki, nuggetsy, krakersy, posiłki pudełkowe. Oprócz tego, że zwykle to być żywność
wysokoprzetworzona, to dodatkowo uboga w witaminy i minerały.
Hiperfocus
Jest to stan, który przejawia wiele osób cierpiących na ADHD. Polega na tym, że osoba skupia się tak bardzo na jakiejś czynności, że zapomina o otaczającym ją świecie, więc także o regularnym spożywaniu posiłków. Konsekwencją tego jest to, że organizm takiej osoby jest nieświadomie wygłodzony przez parę godzin, przez co potem musi szybko uzupełnić energię, poprzez spożycie dużej ilości jedzenia, lub czegoś wysokokalorycznego, co szybko zaspokoi głód.
Odkładanie na później
Prokrastynacja, czyli zwlekanie lub ociąganie się z czymś to fenomen świetnie znany osobom z ADHD. W momencie, jak taka osoba zauważy potrzebę zmiany nawyków żywieniowych, może minąć dłuższy czas zanim zostanie to faktyczni wprowadzone do życia. Jest to spowodowane albo poczuciem perfekcyjonizmu (jeśli nie zrobię tego idealnie, to nie ma po co zaczynać), albo unikaniem frustracji i ewentualnej porażki.
Podsumowanie
Różnorodność wyników wskazuje, że nie ma jednoznacznej zależności między ADHD a otyłością. Potrzebne są dalsze badania oparte na solidnej metodologii, wykorzystujące jednolitą diagnozę ADHD oraz spójną definicję nadwagi i otyłości. Dodatkowo, należy uwzględniać wpływ czynników zewnętrznych, takich jak status socjoekonomiczny, oraz chorób współwystępujących, takich jak depresja czy zaburzenia lękowe. Jednak w momencie podejrzenia ADHD lub jego diagnozy należy przyłożyć dodatkową uwagę do własnej diety,
Bibliografia:
Hanć T. (2018): ADHD jako czynnik ryzyka otyłości. Aktualny stan badań. Psychiatria Polska, 52(2): 309-322, DOI: https://doi.org/10.12740/PP/70388
Racicka E. (2013): Związki między zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD), a otyłością – systematyczny przegląd literatury, Psychiatria Polska, tom XLVII, numer 1 strony 89–102, https://www.psychiatriapolska.pl/pdf-154534-81891?filename=Neurochemistry%20of.pdf
https : / / centrumalma.pl/trudnosci-z-odzywianiem-zwiazane-z-adhd /