Wiktoria Gałecka Withania somnifera, znana również jako indyjski żeń-szeń, to roślina o bardzo długiej historii stosowania. Jej początki wywodzą się z starożytnej medycyny ajurwedyjskiej. Znaczenie nazwy rośliny wywodzi się do słów „zapach konia” – odnosi się to zarówno do charakterystycznego zapachu korzenia, jak i przekonań, że spożycie jej dodaje siły i energii podobnej do tej, jaką mają konie. Od ponad 3000 lat wywar z korzenia rośliny ceniony jest za swoje lecznicze właściwości. Stosuje się go m.in. w łagodzeniu bólu stawów i stanów zapalnych, leczeniu bezsenności, a także poprawie odporności organizmu. Ashwagandha uważana jest również za adaptogen, dzięki czemu obniża stężenie kortyzolu we krwi, tym samym wspomaga radzenie sobie ze stresem.
Działanie adaptogenne – wsparcie w walce ze stresem
Jednym z najbardziej znanych i cenionych działań ashwagandhy jest jej zdolność do obniżania poziom stresu i lęku. Badania wykazują, że może ona znacząco obniżyć kortyzol. Kortyzol jest hormonem stresu, który w nadmiarze prowadzi do różnorodnych problemów zdrowotnych takich jak zaburzenia snu, czy zmniejszona odporność organizmu.
W 2008 roku zostało przeprowadzone badanie, które miało na celu ocenić wpływ ekstraktu z korzenia ashwagandhy na poziom stresu. Do badania zgłosiło się 130 osób z zdiagnozowanym przewlekłym stresem. Suplement był podawany w trzech grupach, w różnych dawkach : 125, 250 i 500 mg/dzień. Czwarta grupa otrzymywała placebo. W badaniu stwierdzono, że już po miesiącu codziennego stosowania ashwagandhy w trzech grupach poziom stresu znacznie się obniżył, w porównaniu do grupy placebo. Po upływie dwóch miesięcy odnotowano jeszcze większa poprawę. Ponadto, w porównaniu z grupą czwartą, w grupach, w których przyjmowano ashwagandhę zauważono istotne obniżenie się wskaźników stresogennych, takie jak: niższe tętno o 6-8%, niższe ciśnienie skurczowe o 2-3% i niższe ciśnienie rozkurczowe o 5-6%. Co ważne zanotowano również znaczne obniżenie kortyzolu w surowicy krwi, cukru na czczo, a także obniżenie lipidów oraz poziomu białka C-reaktywnego. Podsumowując, badanie wykazało działanie adaptogenne rośliny, znacznie obniżając poziom stresu
Inne działania ashwagandhy
Indyjski żeń-szeń został przebadany pod różnymi kątami leczniczymi, oto przykłady niektórych udowodnionych naukowo właściwości ashwagandhy:
Lepszy sen, zmniejszenie bezsenności
ashwaghanda ma takie działanie między innymi poprzez regulację poziomu hormonów odpowiedzialnych za stres i sen: kortyzol i melatonina. Badanie z 2023 roku wykazało, że ashwagandha pozytywnie wpływa na jakość i długość snu. Mechanizm, który za to odpowiada związany jest z wpływem na przekaźnictwo GABA-energiczne, a związkiem glikolowo trietylenowym (jest to związek odpowiadający za indukowanie snu).
Spadek poziomu kortyzolu, zmniejszenie stresu
opierając się o badanie z 2019 roku, którego celem było zbadanie wpływu ekstraktu z rośliny na zmniejszenie stresu u 60 zdrowych osób dorosłych, które zgłaszały długotrwały stres w ich życiu. Badanie trwało około 2 miesiące (60 dni) i miało charakter losowy z podwójnie ślepą próbą (badanie polegające na tym, że ani uczestnik, ani badacz nie wiedzą, który suplement przyjmuje osobą badana – placebo, czy docelowy badany produkt). Uczestnicy zostali przydzieleni do 2 grup i otrzymywali 240 mg ekstraktu z ashwagandhy raz dziennie lub placebo. Wyniki zmierzono w skali HAM-A (skala używana do oceny klinicznych cech lęku). Badania wykazały, że grupa przyjmująca ashwagandhę miała znacznie niższy poziom lęku – w skali HAM-A aż o 41%, w porównaniu z grupą drugą, która odnotowała tylko 24%. Zmiany te udowadniają, że ekstrakt z ashwagandhy wpływa pozytywnie na redukcję stresu u osób dorosłych. Mechanizm działania odnosi się do modulacji osi podwzgórze-przysadka-nadnercza oraz synaptyczno-nadnerczowo-rdzeniowej również poprzez ścieżki GABA-ergiczne.
Spadek poziomu TSH przy przy niedoczynności tarczycy oraz wzrost hormonów tarczycy T3 i T4
opierając się o badanie, które zostało przeprowadzone w 2016 roku w celu zbadania skuteczności i bezpieczeństwa ekstraktu z ashwagandhy u subklinicznych pacjentów z niedoczynnością tarczycy. Do badania zgłosiło się 50 osób w wieku 18-50 lat z podwyższonym (4,5 – 10 μIU/L) poziomem hormonu tarczycy (TSH) w surowicy krwi. Całe badanie trwało 8 tygodni, a osoby biorące w nim udział zostały losowo przydzielone do 2 grup. Pierwsza grupa otrzymywała 600 mg/dzień ekstraktu z korzenia rośliny, natomiast druga grupa otrzymywała skrobię jako środek placebo. Wyniki wykazały, że po upływie 8 tygodni leczenie ashwagandhą poprawiło znacząco poziom TSH w surowicy krwi. Ashwagandha działa pobudzająco na pracę tarczycy co przyczynia się do zwiększonej produkcji jej hormonów.
Poprawa płodności męskiej
poprawa płodności męskiej – ashwagandha ma właściwości zwiększające poziom testosteronu u mężczyzn. Na podstawie badania z 2023, które miało na celu zadbanie wpływu ekstraktu z rośliny na płodność u mężczyzn. Zauważono, że roślina chemicznie jest podobna do testosteronu dzięki czemu poprawia jego poziom i bezpośrednio może na niego wpływać. Warto również wspomnieć o wpływie kortyzolu na układ rozrodczy. W tym obszarze naukowcy dowiedli, że hormon stresu jest odwrotnie skorelowany z poziomem testosteronu. W badaniach wykazali, że suplementacja ashwagandhą jest związana ze zmniejszonym stężeniem kortyzolu we krwi, co może przyczyniać się do poprawy płodności poprzez poprawę ruchliwości plemników u mężczyzn.
Pomoc w odchudzaniu przy przewlekłym stresie
ekstrakt z korzenia ashwagandhy wspiera redukcję masy ciała poprzez obniżenie poziomu kortyzolu we krwi, który związany jest ze wzrostem apetytu. Opierając się o badanie, które zostało przeprowadzone w 2016 roku, celem badania była ocena bezpieczeństwa i skuteczności ekstraktu z korzenia ashwagandhy. W badaniu łącznie wzięły udział 52 osoby z nadwagą i otyłością, które zmagały się z przewlekłym stresem. Wszystkie osoby zostały podzielone na dwie grupy. Grupa badana pierwsza otrzymywała 300 mg ekstraktu z korzenia rośliny dwa razy dziennie, natomiast grupa placebo otrzymywała kapsułki żelatynowe w takiej samej ilości co grupa pierwsza. Wyniki badań zostały sprawdzane na podstawie kwestionariuszy, badaniami poziomu kortyzolu we krwi oraz wskaźnikami masy ciała. Ostateczne wyniki wykazały, że leczenie ashwagandha spowodowało poprawę masy ciała uczestników badania.
Zmniejszenie objawów demencji, schizofrenii i zaburzeń afektywnych u osób starszych
Patrząc na ogół właściwości ashwagandhy możemy zauważyć, że są one wzajemnie mocno powiązane, np. ashwagandha powoduje spadek poziomu kortyzolu tym samym powodując spadek stresu, więc potocznie mówiąc, gdy odczuwamy mniejszy stres, nasz kortyzol jest niższy. Natomiast, gdy nasz kortyzol jest niższy, jesteśmy spokojniejsi co odziałowuje na lepszy i bardziej wartościowy sen. Co ciekawe badania dotyczące osób z niedoczynnością tarczycy, wykazały, że u osób z subkliniczną niedoczynnością (czyli nieznacznie powyżej normy podwyższonym TSH oraz nieznacznym niedoborem hormonu tarczycy), już po ośmiu tygodniach suplementacji następowała poprawa – zauważono obniżenie TSH i zwiększenie się tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3).
Kiedy nie przyjmować ashwagandhy?
Mimo wielu zalet nie każdy powinien stosować adaptogen Withanii somnifery. Suplementacja ashwagandhy nie jest zalecana dla:
- kobiet w ciąży,
- kobiet w czasie laktacji,
- dzieci,
- osób, które przyjmują leki nasenne, przeciwpadaczkowe, czy uspokajające, ponieważ żeń-szeń może znacznie nasilić ich działanie,
- osób z chorobami autoimmunologicznymi, np. stwardnienie rozsiane, Hashimoto, czy cukrzyca typu I.
Z czym nie łączyć żeń-szenia indyjskiego?
W szczególności powinno się unikać stosowania ashwagandhy przy przyjmowaniu leków na tarczycę (przy Hashimoto), antydepresantów oraz leków na nadciśnienie, ponieważ może znacznie nasilić ich działanie lub wchodzić z nimi w interakcje. Jednak w przypadku przyjmowania wyżej wymienionych leków warto zapytać lekarza, czy rozpoczęcie suplementowania ashwagandhy nie będzie zagrażało naszemu zdrowiu. Powinny jej unikać także osoby z wrzodami żołądka, ponieważ jest ciężkostrawna i może przyczynić się do nasilenia objawów choroby.
Podsumowanie
Podsumowując właściwości ashwagandhy możemy zauważyć, że są one wzajemnie mocno powiązane, np. ashwagandha powoduje spadek poziomu kortyzolu tym samym powodując spadek stresu, więc potocznie mówiąc, gdy odczuwamy mniejszy stres, nasz kortyzol jest niższy. Natomiast, gdy nasz kortyzol jest niższy, jesteśmy spokojniejsi co odziałowuje na lepszy i bardziej wartościowy sen. Co ciekawe badania dotyczące osób z niedoczynnością tarczycy, wykazały, że u osób z subkliniczną niedoczynnością (czyli nieznacznie powyżej normy podwyższonym TSH oraz nieznacznym niedoborem hormonu tarczycy), już po ośmiu tygodniach suplementacji następowała poprawa – zauważono obniżenie TSH i zwiększenie się tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3).
