Klaudia Jarmuszka-Kosmala SIBO, czyli zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego (ang. Small Intestinal Bacterial Overgrowth), to dolegliwość, w której nadmierna liczba bakterii gromadzi się w jelicie cienkim. To zaburzenie może prowadzić do różnorodnych objawów, takich jak wzdęcia, bóle brzucha, biegunki, zaparcia oraz problemy z wchłanianiem składników odżywczych. Ze względu na niespecyficzne objawy, SIBO często bywa mylone z innymi schorzeniami układu pokarmowego. Sprawia, to że jego diagnoza i leczenie stanowią wyzwanie.
Istnieją różne rodzaje SIBO, które różnią się między sobą przede wszystkim rodzajem bakterii dominujących w jelicie cienkim i produkowanymi przez nie gazami. Zrozumienie, z którym typem SIBO mamy do czynienia, jest kluczowe dla skutecznego leczenia i poprawy komfortu życia pacjenta.
SIBO wodorowe
W tej postaci SIBO nadmierna liczba bakterii w jelicie cienkim fermentuje węglowodany, produkując duże ilości wodoru. Bakterie te, głównie z rodzajów Escherichia i Klebsiella. Zazwyczaj występują w jelicie grubym, jednak w przypadku SIBO przemieszczają się do jelita cienkiego, gdzie ich obecność jest niepożądana.
Objawy: SIBO wodorowe najczęściej powoduje przewlekłe biegunki, bóle brzucha, wzdęcia, uczucie przelewania się w jelitach i dyskomfort po posiłkach bogatych w węglowodany. Wzrost poziomu wodoru w jelicie może wpływać negatywnie na funkcje trawienne i wchłanianie składników odżywczych.
Diagnostyka: Test oddechowy na obecność wodoru po spożyciu laktulozy lub glukozy. Wzrost poziomu wodoru w wydychanym powietrzu wskazuje na przerost bakterii fermentujących w jelicie cienkim.
Leczenie: Zazwyczaj polega na zastosowaniu antybiotyków (np. ryfaksyminy) oraz odpowiednio dobranej diety (np. dieta Low-FODMAP), która ogranicza fermentację węglowodanów przez bakterie.
IMO – Intestinal Methanogen Overgrowth
Ten rodzaj SIBO charakteryzuje się nadmierną produkcją metanu przez archeony – mikroorganizmy z rodzaju Methanobrevibacter. W odróżnieniu od bakterii, archeony nie fermentują węglowodanów bezpośrednio, ale przekształcają wodór (produkowany przez inne bakterie) w metan.
Objawy: SIBO metanowe często wiąże się z zaparciami, wzdęciami, bólem brzucha i uczuciem ciężkości po posiłkach. Metan działa na jelita, spowalniając ich perystaltykę, co prowadzi do zaparć, w przeciwieństwie do biegunek typowych dla SIBO wodorowego.
Diagnostyka: Test oddechowy na obecność metanu w wydychanym powietrzu po spożyciu laktulozy lub glukozy. Wzrost poziomu metanu wskazuje na obecność archeonów w jelicie cienkim.
Leczenie: Terapia SIBO metanowego obejmuje zwykle kombinację antybiotyków (np. ryfaksyminy i neomycyny) oraz diety o niskiej zawartości fermentujących węglowodanów. W niektórych przypadkach stosuje się także preparaty ziołowe o działaniu przeciwbakteryjnym oraz środki prokinetyczne, aby wspomóc perystaltykę jelit.
SIBO wodorowo-metanowe
W SIBO wodorowo-metanowym mamy do czynienia z jednoczesnym przerostem bakterii produkujących wodór oraz mikroorganizmów (głównie archeonów z rodzaju Methanobrevibacter) produkujących metan. W tym przypadku bakterie fermentują węglowodany, wytwarzając wodór, który następnie jest przekształcany przez archeony w metan. Ta kombinacja może prowadzić do różnorodnych i bardziej złożonych objawów.
Objawy: SIBO wodorowo-metanowe często manifestuje się zarówno biegunkami, jak i zaparciami, co odróżnia je od innych typów SIBO. Wzdęcia, bóle brzucha i uczucie ciężkości są również powszechne. Produkcja metanu może spowalniać perystaltykę jelit, prowadząc do zaparć, podczas gdy nadmiar wodoru może wywoływać biegunki.
Diagnostyka: Test oddechowy na obecność zarówno wodoru, jak i metanu po spożyciu laktulozy lub glukozy. Wzrost poziomu obu gazów w wydychanym powietrzu sugeruje obecność SIBO wodorowo-metanowego.
Leczenie: Terapia tego typu SIBO jest bardziej złożona i może wymagać kombinacji antybiotyków (np. ryfaksyminy oraz neomycyny) oraz preparatów ziołowych o działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwmetanogennym. Zaleca się także dietę o niskiej zawartości fermentujących węglowodanów (np. dieta Low-FODMAP). Środki prokinetyczne są często włączane w celu poprawy perystaltyki jelit i zapobiegania nawrotom.
SIBO siarkowodorowe
W tej postaci SIBO bakterie w jelicie cienkim produkują siarkowodór, gaz o charakterystycznym zapachu zgniłych jaj. Produkcja siarkowodoru jest wynikiem fermentacji aminokwasów zawierających siarkę, takich jak cysteina i metionina, przez bakterie beztlenowe, np. Desulfovibrio.
Objawy: SIBO siarkowodorowe może powodować różnorodne objawy, takie jak biegunki, wzdęcia, bóle brzucha, zmęczenie, a nawet nieprzyjemny zapach z ust. Może również prowadzić do podrażnienia jelit i zaburzeń wchłaniania składników odżywczych. Objawy mogą być bardziej intensywne po spożyciu pokarmów bogatych w siarkę, takich jak jaja, mięso, czosnek i cebula.
Diagnostyka: Diagnoza SIBO siarkowodorowego jest trudniejsza, ponieważ standardowe testy oddechowe nie wykrywają bezpośrednio siarkowodoru.
Leczenie: Terapia obejmuje dietę eliminującą produkty bogate w siarkę oraz antybiotyki lub preparaty ziołowe o działaniu przeciwbakteryjnym. Dodatkowo, wprowadza się probiotyki i środki wspierające pracę jelit, aby przywrócić równowagę mikrobiomu.
SIFO – Small Intestinal Fungal Overgrowth
Przerosty grzybicze, znane też jako SIFO (przerost grzybów w jelicie cienkim), różni się od klasycznego SIBO. W tym przypadku problemem nie jest przerost bakterii, lecz grzybów, głównie z rodzaju Candida. Grzyby mogą przerastać w jelicie cienkim, zwłaszcza u osób z osłabionym układem odpornościowym, zaburzeniami flory bakteryjnej jelit (np. po długotrwałej antybiotykoterapii) czy w wyniku niewłaściwej diety.
Objawy: Objawy SIFO mogą być podobne do objawów SIBO. Obejmują wzdęcia, bóle brzucha, uczucie ciężkości, biegunki lub zaparcia, a także inne dolegliwości, takie jak zmęczenie, mgła mózgowa, bóle głowy, zmiany skórne (np. wysypki, trądzik) i zwiększone łaknienie na cukier. Infekcje grzybicze mogą również prowadzić do nietolerancji niektórych pokarmów.
Diagnostyka: Diagnoza SIFO jest trudniejsza niż klasycznego przerostu bakterii w jelicie cienkim, ponieważ standardowe testy oddechowe nie wykrywają przerostu grzybów. Wykonuje się badania laboratoryjne, takie jak badanie kału na obecność grzybów, posiew z treści jelitowej oraz testy na obecność przeciwciał przeciwko grzybom (np. Candida).
Leczenie: Leczenie SIFO polega na zastosowaniu leków przeciwgrzybiczych (np. nystatyny, flukonazolu). Powinna zostać wprowadzona dieta ograniczająca spożycie cukrów i fermentujących węglowodanów. Stanowią one pożywkę dla grzybów. Warto również wspierać zdrowie mikroflory jelitowej za pomocą probiotyków, zwłaszcza tych zawierających szczepy bakteryjne zdolne do hamowania rozwoju grzybów (Lactobacillus i Bifidobacterium).
Podsumowanie
Każdy rodzaj SIBO charakteryzuje się odmiennym mechanizmem powstawania i objawami. SIBO wodorowe jest zwykle związane z biegunką i nadmierną produkcją wodoru, metanowe (IMO) wiąże się z zaparciami i nadmierną produkcją metanu, a siarkowodorowe obejmuje fermentację siarki przez bakterie beztlenowe. Diagnoza i leczenie różnią się w zależności od typu przerostu, dlatego zrozumienie, z którym rodzajem mamy do czynienia, jest kluczowe dla skutecznej terapii.
