Amelia Diak Zaburzenia odżywiania zaliczane są do grupy zespołów behawioralnych zwianych z zaburzeniami fizjologicznymi i od dłuższego czasu stanowi poważny i nieustannie narastający problem kliniczny. Jednym z nich jest bulimia (bulimia nervosa) inaczej zwana żarłocznością psychiczną [1], to zaburzenie odżywiania charakteryzujące się napadami objadania się, po których występują zachowania kompensacyjne, takie jak wymioty, nadmierne ćwiczenia fizyczne czy nadużywanie środków przeczyszczających lub moczopędnych. Występowanie tego zaburzenia według różnych danych ocenia się na 1–4% społeczeństwa [2], przy czym zdecydowanie częściej dotyka ona kobiety, najczęściej w wieku od 18 do 34 lat. Dostępnych jest niewiele danych dotyczących występowania bulimii na podstawie badań obejmujących szerszą populację, gdyż choroba ta otoczona jest wstydem i określana jako temat tabu. Nadal niewiele jest danych dotyczących bulimii u mężczyzn i chłopców. Jest częstsza w grupach, gdzie preferowana jest szczupła sylwetka, takich jak taniec, gimnastyka, bieganie, modeling lub aktorstwo.
Typy bulimii
Wyróżnia się dwa typy bulimii[3]:
- „przeczyszczający” – w czasie epizodu bulimii s prowokowane wymioty lub nadużywane środki przeczyszczające
- „nieprzeczyszczający” – charakteryzujący się przejawianiem niewłaściwych zachowań takich jak: głodzenie się czy bardzo intensywne ćwiczenia fizyczne, ale bez prowokowania wymiotów
Diagnostyka bulimii
Według współczesnych kryteriów diagnozowania, bulimia jest rozpoznawana, jeśli spełnione są
następujące kryteria diagnostyczne:
- Występują nawracające epizody przejadania się (co najmniej 2 razy tygodniowo w ciągu 3 miesięcy), w czasie których w krótkim okresie spożywane są duże ilości pokarmu.
- Utrzymuje się uporczywa koncentracja na jedzeniu i silne pragnienie lub poczucie przymusu jedzenia (głód)
- Pacjent usiłuje przeciwdziałać przybieraniu na wadze za pomocą co najmniej jednej spośród następujących metod:
◦ prowokowanie wymiotów
◦ prowokowanie wydalania stolca
◦ kolejne okresy głodowania
◦ stosowanie: leków obniżających łaknienie, preparatów tarczycowych, leków moczopędnych - Samoocenianie siebie jako osoby otyłej oraz zaburzający strach przed przytyciem (zwykle prowadzące do niedoboru masy ciała).
Początkowe Etapy Bulimii: Od Rygorystycznych Diet do Niebezpiecznego Błędnego Koła
W początkowej fazie bulimii osoby ograniczają jedzenie i stosują rygorystyczne diety. Nieregularne spożywanie posiłków oraz ich zmniejszenie prowadzą do wzrostu uczucia głodu. Początkowo chorzy próbują różnych metod, aby zniwelować uczucie głodu, na przykład pijąc dużo płynów. Jednak te metody okazują się nieskuteczne, co prowadzi do okresowych epizodów objadania się po dłuższych okresach głodówki. Takie sytuacje prowadzą do przybierania na wadze. Próby zniwelowania uczucia winy poprzez intensywne ćwiczenia sprawiają, że napady objadania się pojawiają się najczęściej wieczorem lub w nocy. Osoby cierpiące na bulimię zdają sobie sprawę, że ich jedzenie jest poza kontrolą, odczuwają strach przed przytyciem, stosują rygorystyczne diety i metody, co tylko pogłębia stan.
Wpływ Mass Mediów na Rozwój Bulimii: Złożone Przyczyny i Rola Kultury Masowej
Bulimia to choroba o złożonym podłożu przyczynowym, może być wynikiem wielu czynników, w tym genetycznych, psychologicznych, społecznych i kulturowych. Ostatnio jednak wspominany jako źródło wszelakich zaburzeń własnego obrazu jest nacisk społeczny oraz mass media, czyli kultura masowa [4]. Mass media to wszelkie media społecznościowe, programy telewizyjne, strony internetowe i inne środki masowego przekazu. Współczesne media warunkują w dużej mierze
funkcjonowanie i rozwój społeczności. Ich wyjątkowa pozycja wynika przede wszystkim z globalnego uzależnienia od nich, szczególnie młodych ludzi. Odgrywają coraz większą rolę, stając się najpotężniejszym instrumentem kształcenia systemu wartości.
***
Nieosiągalne normy są prezentowane, zacierając realny obraz człowieka, przez co społeczność pragnie go osiągnąć, myśląc
że to jest jedyna akceptowalna forma. Często są stosowane niezdrowe metody, które powodują zaburzenia odżywiania i postrzegania samego siebie. Wiele kobiet z rozpoznaną bulimią w przeszłości stosowało bardzo restrykcyjne diety, które prowadziły do chronicznego stresu i frustracji. Gdy łamały zasady diety, traciły kontrolę nad jedzeniem, co często kończyło się epizodami nadmiernego objadania się. Niektóre teorie wyjaśniające przyczyny bulimii, że osoby objadające się jedzą w stresujących sytuacjach, aby zmniejszyć lęk i niepokój. Szukają w ten sposób chwilowej ulgi, polegającej na nadmiernym spożywaniu jedzenia, mimo braku głodu, a późniejsze wymioty mają na celu złagodzenie lęku związanego z objadaniem się.
***
Rozpowszechniany przez mass media idealnie szczupłej sylwetki jest istotnym, ale nie decydującym czynnikiem występowania anoreksji i bulimii. Dopiero w połączeniu z wieloma innymi determinantami może stać się przyczyną rozwoju tych schorzeń. Zaburzenia odżywiania, w tym bulimia są też często wynikiem traumatycznych wydarzeń w dzieciństwie[5] – przemocowych rodziców, nadużyć seksualnych, nękanie w szkole. Osoby które doświadczyły takich sytuacji często odwracają się do jedzenia jako środek łagodzący, dający poczucie komfortu. Również kontrola nad jedzeniem może być jedynym obszarem życia, w którym osoby po traumie czują, że mają władzę i mogą podejmować decyzje. Może to prowadzić do restrykcyjnych diet i późniejszych epizodów objadania się.
Genetyczne Uwarunkowania Bulimii: Rola Dziedziczenia i Interakcji Środowiskowych
Genetyczne uwarunkowanie bulimii jest przedmiotem intensywnych badań naukowych. Wykazano, że bulimia częściej występuje w rodzinach, w których już wcześniej były przypadki tego zaburzenia. Osoby mające krewnych pierwszego stopnia (rodzice, rodzeństwo) z bulimią mają zwiększone ryzyko rozwoju tego zaburzenia. Badania na bliźniętach jednojajowych i dwujajowych wykazują wyższy stopień współwystępowania bulimii u bliźniąt jednojajowych w porównaniu z bliźniętami dwujajowymi. Sugeruje to, że czynniki genetyczne odgrywają rolę w etiologii bulimii. Genetyczne uwarunkowanie bulimii jest skomplikowane i obejmuje wiele różnych genów oraz mechanizmów biologicznych. Chociaż geny mogą zwiększać podatność na rozwój tego zaburzenia, interakcje środowiskowe odgrywają kluczową rolę w faktycznym wystąpieniu choroby.
Skutki Bulimii: Od Niespecyficznych Objawów do Poważnych Zaburzeń Ogólnoustrojowych
Objawy ogólnoustrojowe między epizodami objadania się u osób z bulimią mogą być mało specyficzne i trudne do jednoznacznego przypisania tej chorobie[6]. Pacjentki z bulimią mogą wyglądać zdrowo, mieć prawidłową wagę ciała lub jedynie nieznacznie wyższą niż norma. W niektórych przypadkach zmiany w obrębie jamy ustnej mogą być jedynym widocznym objawem zaburzeń odżywiania. Występujące problemy mogą obejmować postępującą erozję szkliwa, wynikającą z działania kwasu żołądkowego uwalnianego podczas wymiotów. Często towarzyszy temu zapalenie dziąseł, spowodowane obniżeniem pH w jamie ustnej oraz obecnością bakterii prowadzących do próchnicy.
Objawy te mogą być trudne do zauważenia, ponieważ osoby z bulimią często starają się dbać o higienę jamy ustnej w obawie przed konsekwencjami, wręcz obsesyjnie. Długotrwałe niedobory pokarmowe, zwłaszcza białek, soli mineralnych, witamin oraz żelaza, mogą negatywnie wpłynąć na zdrowie tkanek przyzębia. Zmiany te mogą wynikać zarówno z ograniczenia lub eliminacji pewnych składników w diecie, jak i z zaburzeń wchłaniania składników odżywczych w przewodzie pokarmowym. Towarzyszy im również odwodnienie, brak równowagi elektrolitowej i spowodowane tym niedociśnienie tętnicze. Bulimia ma również wpływ na układ hormonalny. U kobiet może dojść do nieregularnych miesiączek lub ich całkowitego zaniku, co związane jest z zaburzeniami poziomu hormonów. Długotrwałe niedożywienie i przeczyszczanie mogą także prowadzić do poważnych problemów z nerkami, takich jak kamica nerkowa i niewydolność nerek. Na układ nerwowy wpływają chroniczne bóle głowy, zaburzenia koncentracji oraz objawy depresji i lęku, które często towarzyszą bulimii. Zaburzenia te mogą także prowadzić
do skrajnego wyczerpania fizycznego i psychicznego, co utrudnia codzienne funkcjonowanie i obniża jakość życia.
Społeczne Skutki Bulimii: Izolacja, Konflikty i Stygmatyzacja
Bulimia nervosa ma również liczne i poważne skutki społeczne, które znacząco wpływają na życie osób zmagających się z tym zaburzeniem. Jednym z głównych problemów jest izolacja społeczna. Osoby z bulimią często unikają sytuacji towarzyskich, szczególnie tych związanych z jedzeniem, z obawy przed oceną lub koniecznością tłumaczenia swojego zachowania. Wycofują się z życia społecznego, co prowadzi do osamotnienia i poczucia izolacji. W rodzinach mogą pojawić się napięcia i konflikty, zwłaszcza jeśli bliscy są świadomi problemu, ale nie wiedzą, jak skutecznie pomóc. W związkach intymnych ukrywanie zaburzeń odżywiania może prowadzić do problemów takich jak brak zaufania i trudności komunikacyjne, co dodatkowo pogłębia izolację emocjonalną.
Osoby cierpiące na to zaburzenie często doświadczają obniżonej produktywności z powodu problemów z koncentracją, niskiej energii oraz ogólnej zdolności do wykonywania obowiązków zawodowych lub edukacyjnych. Częste epizody objadania się i przeczyszczania mogą prowadzić do absencji w pracy lub szkole, co z kolei negatywnie wpływa na karierę zawodową i osiągnięcia akademickie Społeczne niezrozumienie tego zaburzenia może prowadzić do stygmatyzacji, co utrudnia otwarte mówienie o problemie i szukanie wsparcia. Osoby z bulimią mogą obawiać się, że inni ocenią je negatywnie lub odrzucą. Skupienie na zaburzeniu odżywiania ogranicza zdolność do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym i realizacji osobistych celów. Bulimia ma szeroki i destrukcyjny wpływ na życie społeczne osób dotkniętych nią oraz ich zdrowie. Skuteczne leczenie i wsparcie społeczne są kluczowe dla poprawy jakości życia i reintegracji społecznej osób z bulimią.
Leczenie Bulimii
Leczenie bulimii jest kompleksowym procesem, który wymaga zintegrowanego podejścia łączącego terapię psychologiczną, wsparcie dietetyczne oraz, w niektórych przypadkach, leczenie farmakologiczne. Kluczowym elementem terapii bulimii jest psychoterapia, a najbardziej skuteczną formą jest terapia poznawczo-behawioralna . Pomaga ona pacjentom zrozumieć i zmienić negatywne wzorce myślenia i zachowania związane z jedzeniem, wagą i obrazem ciała. Często terapia obejmuje również techniki radzenia sobie ze stresem i emocjami, które mogą prowadzić do epizodów objadania się i przeczyszczania. Dietetycy pomagają pacjentom opracować zdrowe nawyki żywieniowe, zrozumieć zasady prawidłowego odżywiania oraz tworzą plan żywieniowy (obejmujący częste posiłki spożywane co 3–4 godziny, aby nie dopuścić do hipoglikemii i napadów głodu), który eliminuje niezdrowe zachowania związane z jedzeniem. Celem jest nie tylko ustabilizowanie wagi i poprawa odżywienia, ale także zbudowanie zdrowej relacji z jedzeniem.
W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy bulimia występuje razem z innymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak depresja czy lęk, może być konieczne zastosowanie farmakoterapii np. leki antydepresyjne. Poprawa zwykle następuje stopniowo, a trwałość efektu terapeutycznego zależy od czasu leczenia – minimalny okres terapii to 16 tygodni, w celu utrwalenia efektu można ją przedłużyć do 24–36 tygodni. U chorych prowokujących wymioty konieczna jest prawidłowa higiena jamy ustnej i terapia pod okiem stomatologa. Wyleczenie zapaleń dziąseł i uszkodzenie zębów uzyskuje się w 50% przypadków, poprawę w 30%. Wsparcie społeczne jest również istotnym elementem. Grupy wsparcia oraz zaangażowanie rodziny i przyjaciół mogą dostarczyć pacjentom niezbędnej motywacji i wsparcia emocjonalnego. Edukacja rodziny na temat bulimii oraz nauka, jak wspierać bliską osobę zmagającą się z tym zaburzeniem, mogą znacznie poprawić skuteczność leczenia.
Podsumowanie
W społeczeństwie konsumpcyjnym ludzką tożsamość często ocenia się na podstawie wyglądu fizycznego, co sprawia, że ciało staje się obiektem obsesji, mimo że może to prowadzić do negatywnych skutków. Podsumowując, leczenie bulimii wymaga kompleksowego i wieloaspektowego podejścia, które łączy psychoterapię, wsparcie dietetyczne, farmakoterapię oraz
wsparcie społeczne. Jest to wyniszczająca choroba otoczona stygmatyzacją, ale wczesna interwencja i długotrwałe wsparcie są kluczowe dla skutecznej walki z tym zaburzeniem i poprawy
jakości życia pacjentów.
