Warto zadać sobie pytanie, czym jest mikrobiom jelitowy i czy ważna jest jego eubioza, czyli równowaga drobnoustrojów zamieszkujących przede wszystkim jelito grube. Mikrobiom jelitowy to inaczej skomplikowany ekosystem drobnoustrojów: głównie bakterii, ale także wirusów, grzybów i archeonów, które zamieszkują przewód pokarmowy człowieka. Te mikroorganizmy pełnią istotne funkcje w organizmie, wspierają procesy trawienia, regulują działanie układu odpornościowego, wpływają na metabolizm i produkcję witamin, a także chronią organizm przed szkodliwymi patogenami.
W ostatnich latach zaczęto badać wpływ tych ważnych mikroorganizmów na przebieg chorób psychosomatycznych, takich jak np. depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia osobowości, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD), a także poważniejsze schorzenia jak schizofrenia czy zaburzenia afektywne dwubiegunowe. Wszystkie choroby psychiczne zaczynają w coraz większym stopniu dotykać ludzi niezależnie od ich wieku, pochodzenia i statusu materialnego, dlatego poza wpływem stresu, doświadczeń z dzieciństwa, traum, predyspozycji genetycznych zaczęto zastanawiać się, jaką rolę odgrywają te niezwykłe mikroorganizmy jelitowe w przebiegu tych chorób?
Probiotyki a zdrowie psychiczne – Biosfera Centrum Terapii, Poznań
Dysbioza jelitowa jest powiązana ze stanem zapalnym i zdrowiem psychicznym
Zaburzenia składu mikrobioty jelitowej mogą wiązać się z podwyższonym poziomem cytokin prozapalnych, co przyczynia się do pojawienia się objawów depresyjnych. Mikrobiota jelitowa odgrywa kluczową rolę w modulacji układu odpornościowego poprzez wpływ na poziom cytokin, które mogą wywoływać stany zapalne w mózgu. Stany zapalne wpływają na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza, które odpowiadają za wydzielanie poziomu kortyzolu. Kortyzol, inaczej hormon stresu, pod wpływem stanu zapalnego zaczyna być wydzielany w większej ilości, co może nasilać objawy depresji.
Połączenie mikrobioty z układem odpornościowym
Właściwy skład mikrobioty jelitowej jest kluczowy dla zachowania równowagi immunologicznej, ponieważ wpływa regulacyjnie na komórki odpornościowe. Kiedy równowaga mikrobioty zostaje zakłócona, jej skład może przesunąć się w kierunku gatunków bakterii prozapalnych, które stymulują odpowiedzi immunologiczne i podnoszą poziom cytokin, takich jak IL-6 i TNF-α. Wysoki poziom neurozapalnych cytokin powoduje reakcje zapalne, które prowadzą do zmian w neuroprzekaźnictwie, szczególnie w układach serotoniny i dopaminy, które mają kluczowe znaczenie dla regulacji nastroju. Zaburzone wydzielanie serotoniny jest spowodowane mniejszą dostępnością tryptofanu, który jest niezbędnym aminokwasem w produkcji serotoniny. Zmniejszona dostępność tryptofaniu i jego błędne metabolizowanie do kinureniny powoduje znacznie słabsze wydzielanie „hormonu szczęścia”, co przyczynia się do nasilenia objawów depresji i pogorszenia samopoczucia.
Zmieniona mikrobiota u pacjentów z anoreksją
Pacjenci z anoreksją często wykazują znaczące zmiany w swojej mikrobiocie jelitowej. Badania pokazują, że osoby te często mają zmniejszoną różnorodność mikrobiologiczną oraz zwiększoną obecność bakterii prozapalnych. W szczególności obserwuje się spadek liczby korzystnych bakterii, takich jak Bifidobacterium i Lactobacillus. Bakterie te są niezbędne dla zachowania zdrowego środowiska jelitowego, wspierając produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) i integrację bariery jelitowej. Obniżony poziom tych korzystnych bakterii może nie tylko osłabiać zdrowie jelit, ale także przyczyniać się do pogorszenia zdrowia psychicznego osób z anoreksją.
Przepuszczalność jelit i „nieszczelne jelito” w anoreksji
Jedną z konsekwencji zaburzonej mikrobioty jelitowej w anoreksji jest zwiększona przepuszczalność jelit, często nazywana „zespołem nieszczelnego jelita”. Ten stan umożliwia bakteriom i ich toksynom przenikanie przez barierę jelitową do krwioobiegu, gdzie wywołują reakcje immunologiczne. Informacje o reakcjach immunologicznych mogą docierać do mózgu, co może się wiązać z nasileniem objawów związanych z lękiem i depresją. W miarę narastania stanu zapalnego osoby zmagające się z zaburzeniami psychicznymi mogą doświadczać nasilonych objawów psychiatrycznych.
Maślan sodu: Sekret zdrowia twoich jelit
Markery bariery jelitowej: zonulina i lipopolisacharydy (LPS)
Szczególnie istotnymi markerami związanymi z dysfunkcją bariery jelitowej są zonulina i lipopolisacharydy (LPS). Zazwyczaj występują na podwyższonym poziomie u pacjentów z anoreksją. Zonulina jest białkiem regulującym przepuszczalność jelit przez kontrolowanie połączeń między komórkami nabłonka. Oznacza to, że jej wyższe poziomy zwiększają przepuszczalność jelit. Przyczynia się to do przedostawania się do krwioobiegu toksyn, bakterii a nawet cząstek niestrawionych pokarmów. Zaburzenie osi mózg-jelito powoduje przewlekły stan zapalny a to znacznie przyczynia się do zaburzeń psychosomatycznych. Drugi marker bariery jelitowej, czyli LPS, będący składnikiem zewnętrznej błony bakterii Gram-ujemnych, może przedostawać się do krwioobiegu, gdy bariera jelitowa jest osłabiona. Organizm odbiera to jako sygnał zakażenia powodując odpowiedź zapalną.
Siarczan indoksylu a zaburzenia lękowe
Zatem czym jest siarczan indoksylu? To toksyna, która jest produkowana w procesie przemiany materii przez mikrobiotę jelitową. Jej usuwanie jest szczególnie utrudnione u osób z zaburzoną pracą nerek. Wysoki poziom siarczanu indoksylu koreluje z nasileniem odczuwanego lęku oraz wpływa na konkretne obszary mózgu, takie jak ciało migdałowate. Ciało migdałowate jest odpowiedzialne za przetwarzanie emocji. Odgrywa kluczową rolę w reakcjach na stres i przetwarzanie emocji awersyjnych, czyli związanych z odczuwaniem strachu, lęku, niepokoju czy złości. U osób z podwyższonym poziomem siarczanu indoksylu zaobserwowano zwiększoną aktywność w tym obszarze. Co sugeruje, że siarczan indoksylu może wywoływać reakcje neurozapalne, które nasilają objawy lękowe.
Mikrobiom jelitowy odgrywa istotną rolę w utrzymaniu homeostazy organizmu. Ostatnie badania wskazują na związek między dysbiozą jelitową a chorobami psychosomatycznymi, takimi jak depresja czy zaburzenia lękowe. Zmiany w składzie mikrobioty prowadzą do wzrostu cytokin prozapalnych, co wywołuje stany zapalne i zwiększa poziom kortyzolu, pogarszając objawy depresji. Dysbioza jelitowa skutkuje zaburzeniem równowagi immunologicznej. Zwiększając obecność bakterii prozapalnych i obniżając korzystne mikroorganizmy, co może prowadzić do „zespołu nieszczelnego jelita”. Wysokie poziomy markerów bariery jelitowej, takich jak zonulina i lipopolisacharydy (LPS), mogą sprzyjać stanom zapalnym oraz zaburzeniom psychicznym. Jeżeli chodzi o siarczan indoksylu czyli toksynę produkowaną przez mikrobiotę, może on zwiększać odczuwanie lęku poprzez wpływ na określone obszary mózgu, takie jak ciało migdałowate. Jego podwyższony poziom może skutkować nasileniem objawów lękowych, podkreślając znaczenie interakcji między mikrobiotą a układem nerwowym.
Podsumowanie
Zrozumienie roli mikrobiomu jelitowego w zdrowiu psychicznym jest kluczowe, ponieważ otwiera nowe możliwości terapeutyczne. Co więcej, interwencje przywracające równowagę mikrobioty mogą mieć pozytywne efekty w leczeniu zaburzeń psychosomatycznych. Jednak wpływ mikroorganizmów jelitowych na choroby psychosomatyczne pozostaje nadal słabo zbadany. Dlatego warto poszerzać wiedzę w tym obszarze, aby rozwijać badania i tworzyć skuteczniejsze metody leczenia dla osób z tymi zaburzeniami.
Bibliografia
Rog, Joanna, et al. „Gut Microbiota and Intestinal Barrier-Related Markers in Patients with Anorexia Nervosa: Systematic Review.” Journal Name, vol. Volume, no. Issue, 2023, pp. Page Range. DOI/URL.
Balewska, Julia. „Znaczenie osi mikrobiota-jelita-mózg w etiologii i przebiegu zaburzeń psychicznych.” Journal Name, vol. Volume, no. Issue, Year, pp. Page Range. DOI/URL.
Brydges, Christopher R., et al. „Indoxyl Sulfate, a Gut Microbiome-Derived Uremic Toxin, Is Associated with Psychic Anxiety and Its Functional Magnetic Resonance Imaging-Based Neurologic Signature.” Journal Name, vol. Volume, no. Issue, 2023, pp. Page Range. DOI/URL.