Depresja to przede wszystkim choroba, która wymaga leczenia, tak samo, jak każda inna choroba fizyczna. Choruje na nią około 350 milionów ludzi na świecie. Według szacunków WHO w Polsce na depresje choruje 1,2 mln osób. Badania ostatnich dziesięcioleci wskazują na wzrostowy trend zachorowania, skłaniający do postrzegania depresji w aspekcie choroby cywilizacyjnej. Choroba dotyka osób bardzo młodych jak i starszych. Szacunki rozpowszechnienia zaburzeń nastroju wskazują, że około 16,6% dorosłych w jakimś okresie swego życia cierpi na depresje kliniczną. W niniejszym artykule przedstawię definicję depresji i jej najważniejsze aspekty.
Czym jest depresja?
Depresja zgodnie z definicją jest poważną chorobą psychiczna, która objawia się głównie obniżeniem nastroju. Wywołuje trwałe i poważne zaburzenia nastroju, i niestety nie ogranicza się do kilku dni złego humoru. Depresyjny nastrój trwa przez większość dnia i nawraca prawie codziennie przez co najmniej dwa tygodnie. Depresja często znacznie utrudnia dotychczasowe normalne funkcjonowanie w wielu sferach życia, takich jak praca czy relacje z innymi ludźmi. Jest źródłem cierpienia dla osób jej doświadczających. Związana jest z pogorszeniem jakości życia, wzrostem zachorowalności i śmiertelności.
Rodzaje depresji
Pierwotny podział depresji to depresja endogenna (inaczej pochodzenia wewnętrznego, której przyczyna jest typowo biologiczna, przy braku wyraźnych zewnętrznych przyczyn) oraz egzogenna (inaczej pochodzenia zewnętrznego, której przyczyna zależy głównie od czynników zewnętrznych wywołujących znaczny stres). Dzisiaj już wiemy, że czynniki wewnętrzne i zewnętrzne przeplatają się i łączą ze sobą. Aktualnie brane są pod uwagę nasilenie oraz czas trwania objawów oraz okoliczności w jakich występują.
Do postaci depresji zaliczamy:
- Epizod depresyjny – to najbardziej typowa postać depresji, która może pojawić się bez określonych powodów środowiskowych, lub jako reakcja na traumatyczne doświadczenie. Przy prawidłowym leczeniu objawy ustępują, a osoba cierpiąca wraca do typowego dla siebie sposobu funkcjonowania. Możemy mówić o 3 nasileniach epizodu depresyjnego łagodnym, umiarkowanym i ciężkim – które różnią się intensywnością objawów.
- Kliniczna depresja – jest ciężką postacią choroby psychicznej, występującą przewlekle i cechującą się dużą śmiertelnością, jest to zaburzenie nastroju, które charakteryzuje się intensywnym odczuwaniem przygnębienia w dłuższym okresie
- Sezonowa depresja – choć często bagatelizowana, jest jednym z udowodnionych naukowo przejawów zaburzeń depresyjnych. Jest ona związana z porami roku i pojawia się w okresie jesienno-zimowym. Zazwyczaj w tym czasie ludzie doświadczają osłabienia nastroju, a w cieplejszy okres roku, czyli wiosną i latem, mają skłonności do lepszego samopoczucia. Wynika to z wpływu światła słonecznego na nastrój i samopoczucie, które jest niezbędne do syntezy witaminy D.
- Depresja w wieku starczym – przejawia się zwłaszcza osłabieniem zdolności poznawczych, a więc głównie koncentracji uwagi, myślenia i pamięci, przez co często mylona jest z naturalnym procesem starzenia się (tzw. otępieniem starczym).
- Poporodowa depresja – pojawia się u kobiet, które urodziły dziecko nie będąc na to dostatecznie przygotowane na przyjęcie nowej roli życiowej pod względem psychicznym. Jednak w przypadku nawet 10-15% kobiet nastrój pogarsza się, utrzymuje dłużej i pojawiają się dodatkowe objawy, takie jak myśli rezygnacyjne lub samobójcze.
Depresja a smutek
Najważniejszą różnicą jest czas trwania tego uczucia. Jeśli smutek trwa kilka godzin, a najwyżej kilka dni, to nie jest jeszcze depresja. Jeśli jednak utrzymują się co najmniej przez czas dwóch tygodni, to znak, że mamy do czynienia z zaburzeniami nastroju lub chorobą.
Składniki diety pomocne w leczeniu depresji – Biosfera Centrum Terapii, Poznań
Objawy depresji.
Emocjonalne
- Smutek, przygnębienie, płaczliwość, poczucie beznadziejności, utrata zainteresowania niemal wszelką aktywnością i zdolności do czerpania z niej przyjemności;
- bezsenność lub hipersomnia (nadmierna senność);
- uczucie bezwartościowości, niska samoocena, samooskarżanie się;
- uporczywe myśli o śmierci; myśli lub próby samobójcze;
- dominująca drażliwość, łatwe popadanie w złość i rozpacz;
- zobojętnienie, apatia, zmniejszenie lub utrata przeżywania radości;
- poczucie znudzenia, zniechęcenia, ograniczenie lub zaprzestanie aktywności, które wcześniej sprawiały radość;
- wycofanie się z kontaktów społecznych;
- uczucie niepokoju i wewnętrznego napięcia;
- podejmowanie impulsywnych i nieprzemyślanych działań, twierdzenie że dziecku nie zależy na niczym, również swoim zdrowiu i bezpieczeństwie;
- działania autoagresywne i autodestrukcyjne;
- myśli samobójcze, tendencje samobójcze, w końcu próby samobójcze;
Fizyczne
- utrata lub wzrost apetytu;
- znaczna utrata wagi (bez stosowania diety) lub przybranie na wadze;
- znaczne spowolnienie (ruchowe) lub nadpobudliwość;
- zmniejszona zdolność myślenia lub koncentracji, problemy z pamięcią;
- stałe zmęczenie i brak energii;
- bóle somatyczne;
- pogorszenie kondycji skóry, takich jak trądzik, bladość, suche lub łamliwe włosy, paznokcie.
Przyczyny depresji.
Przyczyny depresji można podzielić na trzy główne grupy: przyczyny biologiczne, środowiskowe oraz społeczne.
Biologiczne:
⦁ Zaburzone funkcjonowanie mózgu i nieprawidłowa produkcja niektórych hormonów. W efekcie reakcja organizmu na stres może być niewłaściwa.
⦁ Podatność uwarunkowana genetycznie. Dziecko rodzica, który miał epizod depresyjny, jest dwa do czterech razy bardziej narażone na depresję w swoim życiu.
⦁ Przewlekła choroba, niepełnosprawność, uzależnienie od alkoholu, tytoniu lub innych substancji stosowanych, by zmniejszyć lęk.
⦁ Zmiany w neuroprzekaźnikach w mózgu, takich jak serotonina, dopamina, noradrenalina. Ich niska aktywność może prowadzić do obniżonego nastroju, braku motywacji i innych objawów depresyjnych.
Środowiskowe:
⦁ Sytuacje i wydarzenia życiowe takie jak: zaburzone relacje z rodzicami, trauma, trudne doświadczenia, śmierć bliskiej osoby, utrata pracy, rozwód itp.
⦁ Relacje pacjenta z szeroko pojętym otoczeniem.
⦁ Trudna sytuacja rodzinna.
⦁ Śmierć w rodzinie, zła sytuacja materialna, alkoholizm, przemoc.
⦁ Problemy w szkole, pracy.
⦁ Doświadczanie odrzucenia przez członków rodziny lub grupy rówieśników.
⦁ Przemoc, zarówno fizyczna jak i psychiczna.
Społeczne:
⦁ Nadmierny stres, podatność na stres i brak umiejętności radzenia sobie z nim.
⦁ Niska samoocena.
⦁ Skłonność do samokrytyki.
⦁ Brak poczucia bezpieczeństwa fizycznego i emocjonalnego.
⦁ Depresyjne schematy myślowe.
⦁ Słabe umiejętności społeczne, izolacja.
Do jakiego specjalisty się udać i jakie badania wykonać?
Jeśli czujesz, że twoje samopoczucie przez ostatni czas było gorsze niż zwykle, koniecznie udaj się do specjalisty jakim może być psychiatra, psycholog, lub psychoterapeuta. Psychiatra jako lekarz może przeprowadzić wywiad i wydać odpowiednią diagnozę. Jeśli stwierdzi, że jest taka potrzeba wprowadzi on leczenie w formie farmakoterapii. Odziaływanie leków będzie odczuwalne dopiero po 3-4 tygodniach, a więc należy się uzbroić w cierpliwość. Depresja jak każda choroba wymaga leczenia – specjalnego zadbania o swój organizm oraz czasu na rekonwalescencję. Leki działają tylko, gdy są zażywane regularnie, wedle zaleceń lekarza, dlatego tak bardzo ważna jest sumienność w ich przyjmowaniu. Leki są równie ważne jak regularna terapia, dlatego nie wolno o niej zapominać. Terapia ma za zadanie pomóc w odzyskaniu równowagi we wszystkich aktywnościach życiowych i kontroli nad swoim życiem.
Profesjonalnej pomocy specjalistycznej należy szukać w:
- poradniach zdrowia psychicznego
- poradniach psychologicznych
- poradniach psychiatrycznych
- poradniach psychologiczno-pedagogicznych
- dziennych oddziałach psychiatrycznych
- prywatnych gabinetach psychologicznych, psychoterapeutycznych, lekarskich, u psychologa, pedagoga szkolnego oraz lekarza pediatry, którzy mogą rozpoznać objawy depresji oraz pokierować dalszą drogą uzyskania niezbędnej pomocy
Jeśli szukasz pomocy zadzwoń:
800 121 212 Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka, bezpłatnie, czynny całą dobę.
116 123 Telefon Zaufania dla Osób Dorosłych w Kryzysie Emocjonalnym, bezpłatnie, 14:00–22:00.
116 111 Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży, bezpłatnie, czynny całą dobę.
800 108 108 Bezpłatna linia wsparcia dla osób po stracie bliskich.
800 70 22 22 Linia wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego.
Podsumowanie
Depresja to poważna choroba psychiczna, która wpływa na życie codzienne i wymaga leczenia, podobnie jak inne choroby fizyczne. Dotyka osób w różnym wieku i ma charakter cywilizacyjny, a w Polsce szacuje się, że 1,2 miliona osób cierpi na depresję. Objawia się głównie obniżonym nastrojem, utratą zainteresowań i trudnościami w codziennym funkcjonowaniu. Istnieje wiele rodzajów depresji, w tym epizody depresyjne, depresja kliniczna, sezonowa, poporodowa oraz starcza. Depresja różni się od zwykłego smutku, ponieważ objawy utrzymują się przez co najmniej dwa tygodnie.
Leczenie depresji wymaga konsultacji z psychiatrą lub psychoterapeutą, który przeprowadzi diagnozę i w razie potrzeby wdroży farmakoterapię lub psychoterapię. Ważne jest także wsparcie społeczne oraz dbanie o zdrowie psychiczne poprzez zdrową dietę, aktywność fizyczną, odpowiednią ilość snu i unikanie używek. Dodatkowo, w przypadku kryzysu, dostępne są różne telefony zaufania.
Bibliografia:
- Anna Starkowska, Patrycja Rachuta, Ewa Hewiak (2020): Depresja bez tajemnic: Kompendium wiedzy: 5-31
- Milena Osińska, Adam Kazberuk, Katarzyna Celińska-Janowicz, Rafał Zadykowicz, Edyta Rysiak (2017): Depresja – choroba cywilizacyjna XXI wieku: GERIATRIA: 123-129
- Justyna Pełka-Wysiecka, Jerzy Samochowiec (2014): Depression — differentiated pharmacotheraphy indeed? Psychiatry: 141–147
- Philip G. Zimbardo, Richard J. Gerrig (2022): Psychologia i życie: 630-640
- Marek Jarema (2011): Standardy leczenia farmakologicznego niektórych zaburzeń psychicznych: 48−53
- James W. Kalat (2021): Biologiczne podstawy psychologii: 558-600
- Constance Hammen (2006): DEPRESJA – modele kliniczne i techniki terapeutyczne: 1-219