Dietoterapia w Hashimoto

Choroba Hashimoto, znana również jako przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy, jest jednym z najczęstszych zaburzeń autoimmunologicznych, które prowadzą do uszkodzenia tarczycy i stopniowego upośledzenia jej funkcji endokrynnej. Osoby z Hashimoto stanowią więcej niż 10% populacji Stanów Zjednoczonych, a zachorowalność wzrasta wraz z wiekiem. Siedmiokrotnie częściej dotyczy ona kobiet niż mężczyzn. Dlatego tak ważna jest jej diagnoza, leczenie oraz dieta eliminacyjna, która pozwala żyć z Hashimoto bez większych dolegliwości zdrowotnych.

Tarczyca jest gruczołem wewnętrznego wydzielania w kształcie motyla, położonym na szyi. Jej zadaniem jest produkcja hormonów, które są odpowiedzialne za regulację metabolizmu, kontrolę tempa przemiany materii, utrzymanie prawidłowej temperatury ciała, a także wpływają na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego, nerwowego oraz rozwój i wzrost organizmu.

Objawy choroby Hashimoto

Jak wyżej wspomniano, choroba Hashimoto występuje najczęściej u kobiet i zachorowalność na nią wzrasta wraz z wiekiem. Jest ona także najczęściej występująca choroba autoimmunologiczna oraz najczęstszą przyczyną rozwoju niedoczynności tarczycy.  

Do objawów choroby Hashimoto należą:

• przyrost masy ciała;
• osłabienie, zmęczenie i zmniejszona tolerancja wysiłku;
• senność, ogólne spowolnienie;
• zmniejszenie zdolności do skupiania uwagi;
• zaburzenia pamięci;
• uczucie chłodu, łatwe marznięcie (zwłaszcza rąk i stóp, odczuwalne bardziej po południu i wieczorem);
• zaparcie.

Dodatkowe objawy u kobiet:

• zaburzenia miesiączkowania;
• niepłodność;
• trudności w donoszeniu ciąży.

Dodatkowe objawy u mężczyzn: 

• osłabienie libido;
• zaburzenia wzwodu 

Dieta, a leczenie Hashimoto

W ostatnich latach coraz większą uwagę poświęca się roli diety w zarządzaniu chorobą Hashimoto. Wielu specjalistów i badaczy wskazuje na potencjalne korzyści płynące z diety eliminacyjnej, która polega na wykluczeniu z jadłospisu pokarmów mogących nasilać stan zapalny i reakcje autoimmunologiczne. Najczęściej eliminowane produkty to gluten, nabiał, soja oraz inne pokarmy, które mogą wpływać na funkcjonowanie tarczycy lub wywoływać nietolerancje pokarmowe  (S. Konieczny, E. Lange, J.Krusiec, 2019) 

Podstawą leczenia chorób tarczycy jest farmakoterapia. Jednak rosnąca liczba dowodów naukowych wskazuje na korzystny wpływ prawidłowego żywienia na przebieg choroby oraz skuteczność terapii. W ostatnich latach wzrosła również świadomość społeczna dotycząca wpływu prawidłowego funkcjonowania tarczycy na ogólny dobrostan organizmu. Dieta dla osób z niedoczynnością tarczycy czy chorobą Hashimoto, powinna być dobrze zbilansowana i różnorodna, dostosowana do wcześniejszych nawyków żywieniowych pacjenta, z uwzględnieniem poprawek zgodnych z zasadami racjonalnego żywienia. Odpowiednie modyfikacje diety mogą pomóc w zmniejszeniu ryzyka chorób dietozależnych, łagodzeniu stanu zapalnego, poprawie skuteczności farmakoterapii i samopoczucia pacjenta (K. Pastusiak, J. Michałowska, P. Bogdański, 2018).

Hashimoto a metabolizm

Choroba Hashimoto wpływa na metabolizm, prowadząc do obniżenia podstawowej przemiany materii, co może skutkować przyrostem masy ciała z powodu nadmiernego spożycia kalorii. Zwiększona tkanka tłuszczowa może nasilać stres oksydacyjny oraz procesy zapalne i autoimmunologiczne, co często prowadzi do nadwagi lub otyłości u pacjentów z Hashimoto. Kluczowym elementem terapii dietetycznej jest indywidualne dopasowanie wartości energetycznej diety, z uwzględnieniem stylu życia i aktywności fizycznej. Analiza diety polskich pacjentów z Hashimoto wykazała, że średnie dzienne spożycie energii było niewystarczające, wynosząc 1600 kcal (±600 kcal). Wśród badanych znaleźli się pacjenci z prawidłową wagą oraz nadwagą i otyłością, co sugeruje, że niezależnie od masy ciała, spożycie kalorii może być niewłaściwe (P. Ihnatowicz, M. Drywień, P. Wątor, J. Wojsiat; 2020).

Składniki odżywcze, na które warto zwrócić uwagę

Dieta osób z Hashimoto powinna wspierać układ odpornościowy, regulować procesy zapalne i eliminować szkodliwe antygeny pokarmowe, a także zapewniać odpowiednie spożycie energii, witamin i minerałów, które są kluczowe dla metabolizmu tarczycy i obrony organizmu przed stresem oksydacyjnym. Wśród pacjentów z autoimmunologiczną chorobą tarczycy często występują niedobory jodu, żelaza, cynku, selenu, magnezu, witaminy D czy błonnika pokarmowego (P. Ihnatowicz, M. Drywień, P. Wątor, J. Wojsiat; 2020).

W przypadku chorób tarczycy szczególną uwagę należy zwrócić na kilka istotnych składników odżywczych:

 Jod  

Jest niezbędny do syntezy hormonów tarczycy, a jego odpowiednia ilość jest kluczowa dla zdrowia tarczycy oraz rozwoju układu nerwowego, szczególnie u kobiet w ciąży. W krajach z jodowaną solą, jak Polska, zwykle dostarcza się wystarczającą ilość jodu. Jednak nadmiar jodu może prowadzić do osłabienia funkcji tarczycy (P. Ihnatowicz, M. Drywień, P. Wątor, J. Wojsiat; 2020) . Warto zaznaczyć, że wiele osób ma problem z niedoborem jodu jednak wielu pacjentów z Hashimoto źle toleruje suplementacje jodem, wiec takie działania zawsze powinny być skonsultowane z odpowiednim lekarzem, a przed wdrożeniem takich działań organizm powinien być dobrze zaopiekowany. Nie jest to suplementacja, która zaleca sie każdemu z choroba Hashimoto, znajdą się jednak indywidualne przypadki, kiedy takie działania mogą być pomocne wszystko jednak zależy od strategii wdrożonych działań.

Selen

Wspiera działanie enzymów antyoksydacyjnych i może chronić przed toksycznymi skutkami nadmiaru jodu. Jest ważny dla zdrowia tarczycy i może pomóc w łagodzeniu reakcji autoimmunologicznych. Odpowiednia ilość selenu może przeciwdziałać negatywnym skutkom nadmiaru jodu i wspierać zdrowie tarczycy. (P. Ihnatowicz, M. Drywień, P. Wątor, J. Wojsiat; 2020)

Żelazo

Jest kluczowe dla produkcji hormonów tarczycy i wspomaga funkcjonowanie enzymów, takich jak peroksydaza tarczycowa. Jego niedobór może prowadzić do anemii i dodatkowo obciążać funkcjonowanie tarczycy. Właściwe dostarczanie żelaza może poprawić zdrowie tarczycy i zmniejszyć ryzyko anemii. (P. Ihnatowicz, M. Drywień, P. Wątor, J. Wojsiat; 2020)

Cynk

Jest kluczowy w procesie produkcji hormonów tarczycy oraz w regulacji poziomu przeciwciał przeciwko antygenom tarczycy. Niedobór cynku może prowadzić do zaburzeń funkcji tarczycy i zwiększenia poziomu przeciwciał. Uzupełnienie cynku w diecie może poprawić funkcjonowanie tarczycy i zmniejszyć objawy związane z jego niedoborem. (P. Ihnatowicz, M. Drywień, P. Wątor, J. Wojsiat; 2020)

Witamina D

Dostarczana zarówno z diety, jak i produkowana w skórze pod wpływem słońca, wpływa na funkcjonowanie układu odpornościowego i może poprawiać zdrowie tarczycy. Niedobór witaminy D jest często obserwowany u osób z chorobami autoimmunologicznymi, w tym z Hashimoto. Odpowiedni poziom witaminy D może wspierać funkcjonowanie tarczycy i zmniejszyć ryzyko rozwoju objawów autoimmunologicznych. (P. Ihnatowicz, M. Drywień, P. Wątor, J. Wojsiat; 2020)

Błonnik pokarmowy

Wprowadzenie błonnika owsianego z wysoką zawartością beta-glukanu może wspierać regulację metabolizmu glukozy i lipidów, wpływać na mikrobiom jelitowy oraz mieć działanie immunomodulacyjne, co jest istotne w przypadku Hashimoto (P. Ihnatowicz, M. Drywień, P. Wątor, J. Wojsiat; 2020).

Dieta eliminacyjna czy ma swoje zastosowanie?

Dieta dla, każdego pacjenta powinna być dobierana indywidualnie i nie zawsze dieta eliminacyjna będzie mieć swoje zastosowanie. Warto jednak zwrócić uwagę na to, czy po niektórych produktach nie czujemy się gorzej. Dieta eliminacyjna w chorobie Hashimoto jest podejściem dietetycznym, które ma na celu poprawę objawów związanych z tym schorzeniem poprzez ograniczenie spożycia pewnych składników żywności oraz eliminację potencjalnych alergenów. Oto kluczowe aspekty diety eliminacyjnej w kontekście choroby Hashimoto:

• Eliminacja Szkodliwych Składników: Dieta eliminacyjna polega na wykluczeniu z diety produktów, które mogą wpływać negatywnie na funkcjonowanie tarczycy. W szczególności często eliminowane są: gluten, produkty mleczne, warzywa krzyżowe, orzeszki ziemne czy soja.
• Zwiększenie Spożycia Korzystnych Składników: W diecie powinno się zwiększyć spożycie składników, które wspierają syntezę hormonów tarczycy, takich jak jod, selen i witamina D.
• Zmniejszenie Stanu Zapalnego: Dieta eliminacyjna ma na celu także zmniejszenie stanu zapalnego gruczołu tarczowego, co jest kluczowe w leczeniu chorób autoimmunologicznych.

Dieta eliminacyjna może być skutecznym narzędziem w zarządzaniu chorobą Hashimoto, ale jej skuteczność może się różnić w zależności od indywidualnych reakcji organizmu i współistniejących schorzeń, takich jak celiakia. Długoletnie stosowanie diety eliminacyjnej wymaga starannego nadzoru, aby zapewnić odpowiednie odżywienie i uniknąć potencjalnych niedoborów (S. Konieczny, E. Lange, J.Krusiec, 2019) 

Powiązania Hashimoto z celiakią 

Przeglądy badań wskazują, że celiakia występuje częściej u osób z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy, w tym z chorobą Hashimoto, i odwrotnie – choroba Hashimoto jest częstsza u osób z celiakią. W związku z tym zaleca się rozważenie diagnostyki celiakii u pacjentów z Hashimoto. Dieta bezglutenowa może obniżyć aktywność układu odpornościowego i łagodzić objawy autoimmunologiczne, chociaż nie ma jednoznacznych wytycznych co do jej rutynowego stosowania u chorych na Hashimoto (K. Pastusiak, J. Michałowska, P. Bogdański, 2018).

Co z laktozą? 

Kwestia stosowania diety bez nabiału u osób z chorobą Hashimoto budzi pewne zastrzeżenia. Badania sugerują, że usunięcie laktozy z diety u pacjentów z Hashimoto, którzy mają również nietolerancję laktozy, może prowadzić do obniżenia poziomu TSH. Dlatego warto rozważyć badania w kierunku nietolerancji laktozy u takich pacjentów i, jeśli diagnoza to potwierdzi, wprowadzić dietę bezlaktozową. Nie ma jednak obecnie wystarczających dowodów, aby rekomendować taką dietę wszystkim osobom z Hashimoto (K. Pastusiak, J. Michałowska, P. Bogdański, 2018). 

Goitrogeny a zaburzenia wchłaniania jodu

Goitrogeny, czyli substancje wolotwórcze, mają istotny wpływ na osoby cierpiące na chorobę Hashimoto czy niedoczynność tarczycy. Mogą one zakłócać funkcjonowanie tego gruczołu. Substancje te znajdują się w wielu powszechnie spożywanych warzywach, takich jak kapusta, brokuły, kalafior, czy rzepy, a także w produktach takich jak soja i szpinak. Ich działanie polega na wiązaniu jodu, co może hamować produkcję hormonów tarczycy, co jest szczególnie problematyczne u osób z Hashimoto, gdzie tarczyca i tak jest już osłabiona przez proces autoimmunologiczny. U pacjentów z chorobą Hashimoto, spożycie goitrogenów może dodatkowo obciążać tarczycę, prowadząc do pogorszenia jej funkcji.

Chociaż całkowite wykluczenie tych produktów z diety nie jest konieczne, ponieważ są one źródłem cennych składników odżywczych. Dieta bogata w goitrogeny może prowadzić do zwiększenia poziomu TSH (hormonu stymulującego tarczycę) w organizmie, co jest niepożądane u osób z Hashimoto, gdyż wysoki poziom TSH może wskazywać na nasilające się problemy z tarczycą. Szczególnie soja, która jest silnym goitrogenem, może znacząco wpływać na funkcję tarczycy. Dlatego pacjenci z Hashimoto powinni zwracać szczególną uwagę na swoją dietę, eliminując lub ograniczając spożycie produktów bogatych w goitrogeny, aby nie pogarszać stanu zdrowia tarczycy (A. E. Ratajczak, M. Moszak, M. Grzymisławski, 2017).

Podsumowanie

Zalecenia dietetyczne w przypadku niedoczynności tarczycy koncentrują się na zasadach zdrowego odżywiania. Dieta powinna być bogata w pełnowartościowe białko, złożone węglowodany oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Kluczowe jest również zapewnienie odpowiedniego poziomu takich minerałów jak jod, selen, żelazo i cynk, a także witamin, w tym B12, D, C, E oraz beta-karotenu. Ważnym elementem jest także ograniczenie spożycia produktów zawierających substancje goitrogenne, które mogą zakłócać funkcjonowanie tarczycy.

Bibliografia:

Gołkowski, F. (2016). Aktualne spojrzenie na etiopatogenezę i aspekty kliniczne choroby Hashimoto. Państwo i Społeczeństwo: Medycyna i zdrowie publiczne, 2016(4), 101–115. https://doi.org/10.31749/pismzp2016/20237

Konieczny, S., Lange, E., & Krusiec, J. (2019). Wpływ diet eliminacyjnych na jakość życia osób z wybranymi chorobami autoimmunologicznymi. Kosmos, 68(2), 215–226. https://doi.org/10.36921/kos.2019_2541

Pastusiak K., Michałowska J., Bogdański P.: (2017). Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy. VIa Medica Journals

Ratajczak, A., Moszak, M., & Grzymisławski, M. (2017). Dietary recommendations for hypothyroidism and Hashimoto’s disease. Nursing and Public Health, 7(4), 305–311. https://doi.org/10.17219/pzp/76716

Ihnatowicz, P., Drywień, M., Wątor, P., & Wojsiat, J. (2020). The importance of nutritional factors and dietary management of Hashimoto’s thyroiditis. Annals of Agricultural and Environmental Medicine, 27(2), 184–193. https://doi.org/10.26444/aaem/112331