Hashimoto jest to autoimmunologiczne zapalenie trzustki, charakteryzuje się ono m.in. przewlekłym zmęczeniem, spowolnionym metabolizmem, zaburzeniem miesiączkowania, czy problemami skórnymi. Aby zapobiegać rozwijaniu się choroby zaleca się stosowanie diety przeciwzapalnej – najlepszym wyborem jest dieta śródziemnomorska, która bogata jest w ryby, owoce morza, świeże owoce i warzywa, antyoksydanty, a także produkty pełnoziarniste. Ważne jest również żeby dostarczać do organizmu odpowiednie mikroskładniki i witaminy. Do najważniejszych mikroskładników między innymi należą: cynk i selen, które odpowiadają za syntezę hormonów tarczycy, biorą udział w odpowiedzi autoimmunologicznej organizmu, a także pomagają w ochronie przed stresem oksydacyjnym.

Rola cynku 

Cynk odgrywa bardzo ważną rolę przy Hashimoto, ponieważ jest niezbędny do syntezy hormonów tarczycy (Warthon-Medina et al., 2015). Jak wiadomo, T4 (forma nieaktywna) jest głównym hormonem wytwarzanym przez tarczycę – stanowi aż 93% wszystkich hormonów. Jednak to T3 jest najbardziej aktywnym metabolicznie hormonem, dlatego niezbędna jest wewnątrzkomórkowa konwersja T4 do T3 do zapewnienia odpowiednio wysokiej wydajności funkcjonowania tarczycy (Baltaci et al., 2017). Proces ten odbywa się w tkankach organizmu – głównie w wątrobie, nerkach i jelitach. Konwersja polega na odłączeniu 1 atomu jodu od tyroksyny (T4), w wyniku czego powstaje trójjodotyronina (T3) (Prasad, 2013).

Cynk ma również działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające. Wykazano, że wraz ze zmniejszeniem stężenia cynku we krwi, wzrasta poziom przeciwciał przeciwtarczycowych, co w efekcie mówi nam o korzystnym wpływie cynku na tarczycę (Chung et al., 2016).

Niedobory cynku objawiają się między innymi poprzez gorsze gojenie się ran, ogólne zmęczenie organizmu, łamliwe i cienkie paznokcie, a także osłabienie organizmu, co wiąże się z częstszymi infekcjami (Lukaski, 2005). Co ciekawe, niedobór cynku związany jest ze zwiększoną przepuszczalnością jelit. Wykazano, że cynk wspomaga napinać ściany jelit i poprawić ich przepuszczalność (Sapone et al., 2012).

Dietoterapia w Hashimoto

Dietoterapia w Hashimoto – Biosfera Centrum Terapii, Poznań

Co może wpływać na obniżenie wchłaniania cynku?

• Doustna antykoncepcja hormonalna i antybiotyki, ponieważ mogą blokować wchłanianie cynku (Hess et al., 2007),
• Alkohol – nadmierne spożycie alkoholu powoduje słabą absorpcję cynku (King, 2011),
• Celiakia, ponieważ wchłanianie cynku jest upośledzone poprzez uszkodzenie jelit (Fasano, 2012).

Warto pamiętać, że nie zawsze im więcej, tym lepiej. Należy mieć na uwadze, że bardzo łatwo przedawkować maksymalną ilość tego mikroelementu, która wynosi tylko 30 mg/dzień (Institute of Medicine, 2001). Nadmiar cynku w organizmie będzie prowadził do zaburzenia wchłaniania się wielu mikroelementów, w tym na przykład miedzi, oraz poważnych problemów z nerkami i wątrobą, tym samym prowadząc do niedokrwistości (Sandstead, 1994).

Aby zapewnić lepsze wchłanianie cynku, suplement powinien być przyjmowany wraz z jedzeniem i co ważne, nie powinien być spożywany jednocześnie z żelazem, ponieważ zmniejsza to wchłanianie cynku w organizmie (Lonnerdal, 2000). Żelazo należy przyjmować w odstępie 2 godzin od spożycia suplementu z cynkiem.

Znaczenie selenu 

Selen tak samo jak cynk jest odpowiedzialny w dużej mierze za konwersję hormonów tarczycy, hamuje wytwarzanie przeciwciał tarczycowych, działa jako dobry antyoksydant, a także wspomaga układ odpornościowy (Rayman, 2012). Jest kofaktorem dla enzymów tarczycy – dejodynaz, które odpowiadają za przekształcanie się tyroksyny w trójjodotyroninę (Ventura et al., 2017). Odgrywa również ważną rolę w redukcji stężeń przeciwciał Anty-TPO – przeciwko peroksydazie tarczycowej oraz przeciwciał Anty-TG – przeciwko tyreoglobulinie (Wang et al., 2019). Jak wiadomo, selen wpływa również na regulację reaktywnych form tlenu, tym samym chroniąc nas przed stresem oksydacyjnym (Schomburg, 2019).

Niedobór selenu może prowadzić do niepłodności, braku koncentracji – mgły mózgowej, wypadania włosów, nieprawidłowego działania tarczycy, a także zaburzenia funkcjonowania mięśni (Zimmermann & Köhrle, 2002).

Selen pomimo posiadania wielu zalet, nie może być przyjmowany bez ograniczeń. Dawka toksyczna wynosi około 330 g/dzień (Yang et al., 1989). Chorobą bezpośrednio wynikającą z przedawkowaniem selenu jest selenoza. Objawia się ona głównie biegunką, zmęczeniem, łamliwością paznokci, bólami stawów, a czasem nawet wypadaniem włosów. Paradoksalnie zbyt duża ilość tego pierwiastka może indukować stres oksydacyjny (Hartikainen, 2005). Krótko mówiąc, w nadmiarze selen jest bardzo toksyczny dla organizmu, dlatego przed rozpoczęciem suplementacji należy udać się do specjalisty, aby bezpiecznie rozpocząć przyjmowanie tego mikroelementu.

Warto pamiętać, że najlepiej przyswajalną formą selenu jest selenocysteina, zaraz po niej selenometionina (Schrauzer, 2000). Według EFSA zalecana dawka dzienna dla osoby dorosłej wynosi 70 µg (EFSA, 2006). Mimo że zarówno selen jak i cynk wspierają pracę tarczycy, nie należy przyjmować ich jednocześnie, ponieważ znoszą swoje działanie – działają na siebie antagonistycznie, co oznacza, że żaden z mikroelementów nie będzie prawidłowo wchłaniany (Oster et al., 2015).

Źródła cynku i selenu 

Bardzo ważnym elementem leczenia choroby Hashimoto jest dieta przeciwzapalna, bogata w kwasy omega-3 , pieczywo pełnoziarniste, chude mięsa oraz świeże owoce i warzywa. Nie należy zapominać o produktach antyoksydacyjnych w których znajdziemy duże ilości cynku i selenu. 

Źródła cynku:

• jaja
• ostrygi
• mleko i jego przetwory
• orzechy włoskie 
• mięso – wołowina i jagnięcina 
• soczewica 
• pełnoziarniste produkty 
• nasiona dyni
• kasza gryczana 
• gorzka czekolada 

Źródła selenu:

• orzechy brazylijskie 
• ryby i owoce morza
• szpinak
• jarmuż
• mięso – indyk i kurczak
• nasiona strączkowe 

Podsumowanie

Cynk i selen to dwa niezwykle istotne mikroelementy dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy, szczególnie w kontekście choroby Hashimoto. Ich odpowiednia podaż może wspierać konwersję hormonów tarczycowych, redukcję stanu zapalnego oraz ochronę przed stresem oksydacyjnym. Niedobory tych pierwiastków mogą prowadzić do szeregu nieprzyjemnych objawów, które dodatkowo pogarszają przebieg choroby. Jednak, jak w przypadku wielu suplementów, kluczowe jest zachowanie równowagi – zarówno niedobór, jak i nadmiar cynku czy selenu mogą być szkodliwe dla organizmu. Dlatego suplementację zawsze warto konsultować z lekarzem lub specjalistą, aby dostosować ją do indywidualnych potrzeb i zapewnić maksymalne korzyści dla zdrowia tarczycy.

Bibliografia:

• Chung, J., Koo, J., & Lian, F. (2016). Zinc deficiency and its effect on immune function in autoimmune diseases. Journal of Trace Elements in Medicine and Biology, 37, 57-65.
• Fasano, A. (2012). Leaky gut and autoimmune diseases. Clinical Reviews in Allergy & Immunology, 42(1), 71-78.
• Hess, S. Y., Peerson, J. M., King, J. C., & Brown, K. H. (2007). Use of serum zinc concentration as an indicator of population zinc status. Food and Nutrition Bulletin, 28(3 Suppl), S403-S429.
• Institute of Medicine. (2001). Dietary Reference Intakes for Vitamin A, Vitamin K, Arsenic, Boron, Chromium, Copper, Iodine, Iron, Manganese, Molybdenum, Nickel, Silicon, Vanadium, and Zinc. National Academy Press.
• King, J. C. (2011). Zinc: An essential but elusive nutrient. The American Journal of Clinical Nutrition, 94(2), 679S-684S.
• Lonnerdal, B. (2000). Dietary factors influencing zinc absorption. The Journal of Nutrition, 130(5), 1378S-1383S.
• Lukaski, H. C. (2005). Low dietary zinc intake affects zinc homeostasis and immune responses in humans. The Journal of Nutrition, 135(5), 1028-1030.
• Prasad, A. S. (2013). Discovery of human zinc deficiency: 50 years later. The Journal of Trace Elements in Medicine and Biology, 27(4), 364-373.
• Sandstead, H. H. (1994). Understanding zinc: Recent observations and interpretations. The Journal of Laboratory and Clinical Medicine, 124(3), 322-327.

***

• Sapone, A., de Magistris, L., Pietzak, M., Clemente, M. G., Tripathi, A., & Fasano, A. (2012). Zonulin as a marker of intestinal permeability and its involvement in the development of celiac disease. The American Journal of Gastroenterology, 107(5), 738-746.
• Warthon-Medina, M., Moran, V. H., Stammers, A. L., Dillon, S., Qualter, P., & Lowe, N. M. (2015). Zinc intake, status and indices of cognitive function in adults and children: A systematic review and meta-analysis. European Journal of Clinical Nutrition, 69(6), 649-661.
• EFSA. (2006). Tolerable Upper Intake Levels for Vitamins and Minerals. European Food Safety Authority.
• Hartikainen, H. (2005). Biogeochemistry of selenium and its impact on food chain quality and human health. Journal of Trace Elements in Medicine and Biology, 18(4), 309-318.
• Oster, O., Prellwitz, W., & Kasper, D. (2015). The mutual influence of selenium and zinc metabolism in the human body. Journal of Nutrition and Metabolism, 2015, 1-10.
• Rayman, M. P. (2012). Selenium and human health. The Lancet, 379(9822), 1256-1268.
• Schomburg, L. (2019). Selenium, selenoproteins and the thyroid gland: interactions in health and disease. Nature Reviews Endocrinology, 15(3), 165-181.
• Schrauzer, G. N. (2000). Selenomethionine: a review of its nutritional significance, metabolism and toxicity. Journal of Nutrition, 130(7), 1653-1656.
• Ventura, M., Melo, M., & Carrilho, F. (2017). Selenium and thyroid disease: from pathophysiology to treatment. International Journal of Endocrinology, 2017, 1-9.
• Wang, Y., Xia, Y., Hu, J., & Shan, Z. (2019). Selenium status and autoimmune thyroid disease: a meta-analysis. Thyroid, 29(6), 745-756.
• Yang, G. Q., Wang, S. Z., Zhou, R. H., & Sun, S. Z. (1989). Endemic selenium intoxication and its clinical effects. Journal of Toxicology: Clinical Toxicology, 27(3), 159-173.
• Zimmermann, M. B., & Köhrle, J. (2002). The impact of iron and selenium deficiencies on iodine and thyroid metabolism: biochemistry and relevance to public health. Thyroid, 12(10), 867-878.